در کتاب کشف الغمه درفضل شفیعه ی امت اورده شده که :ان النبی(ص) کان یحبها ویکنیها بامّ ابیها…
فهم این مطلب وبیان این حقیقت که چرا پیامبر (ص) به حضرت فاطمه‌(س) ام ابیها (مادر پدرش) می گفتند بسیار مشکل است ونباید به سادگی از این حقیقت گذشت و تنها به این نکته اکتفا نمود که پیامبر(ص) علاقه‌ی خاصی به ایشان داشتند .با دقت نظر بیشتری می توان این گونه تحلیل کرد که چون ولایت ثمره نبوت است بدون وجود مبارک حضرت زهرا(س) رسالت ناتمام می‌ماند و ولایت بی‌معنا می‌شد پس وجود مطهره‌ی ام ابیها حلقه اتصال ولایت به رسالت است .
در روایت است که:خداوند همسران پیامبر را ام المومنین لقب داد وچنین فرمود: النَّبِیُّ أَوْلى‏ بِالْمُؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُم2 «پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او مادران آنها [مؤمنان‏] محسوب مى‏شوند» طبق ایه شریفه زوجات رسول خدا (ص) هر یک به کنیه ام المومنین مفتخر شدند و همگی به عنوان امهات مومنین معرفی گردیدند حضرت فاطمه زهرا(س) از این تشریف برای خود شرف و مزیتی خواست پس رسول خدا (ص) فاطمه (س)راچون جان شیرین در بر کشید و بوسید وبویید ووجودمقدسش را ام ابیها خواند یعنی اگر زنهای من مادرهای امت من هستند تو از نظر قدر ومنزلت بالاتر از آنهایی ونه تنها ام الائمه بلکه مادر رسالت نیزهستی.
مقام حضرت فاطمه زهرا(س) موید دعوت نبوی است همان گونه که مقام رسالت و نبوت عیسوی بر مقام مریم مقدس تکیه داشت قرآن کریم جایگاه ایشان را در آیه تطهیر و مباهله در کنار پیامبر(ص) قرار می‌دهد .
حضرت را ام ابیها گویند زیراعلت غایی جهان هستی است و اگر کسی ادعا کند که ایشان واسطه فیض عالم می باشدگزافه نگفته است.
****
علامه حسن زاده آملی می فرمایند: عقل کل و نفس کل همه‌ی موجودات « اب و ام »هستند، که به اذن خدای سبحان همه‌ی موجودات از این ابویَن خلق می‌شوند . و مظهر ام نفس کل عالم وجود مبارک حضرت زهرا (س) است .
برای لفظ ام معانی و اطلاقاتی ذکرشده که اکنون به بررسی آنها می پردازیم.
وجه اول: مادر اولین معنایی است که متبادر و اشهر از همه معانی در عرف می‌باشد.
از اخلاق کریمه وکمالات انسان این است که اولادش ونوادگانش را دوست بدارد این محبت امری غریزی ومشترک میان انسان و حیوان است .خداوند رحمان انسان را به محبت ورزی نسبت به فرزندان امر کرده.همچنین این مطلب در روایات متعددی ازلسان مطهرحضرات معصومین(ع) سفارش شده مثلاحضرت امام جعفر صادق (ع) فرمود : إنّ اللَّه لیرحم العبد لشدّة حبّه لولده.» « خداوند بنده را به خاطر شدّت علاقه‏اى که به فرزندش دارد مورد ترحّم قرار مى‏دهد»
****
حضرت پیامبراکرم (ص) نسبت به وجود نازنین حضرت فاطمه زهرا (س)هم عطوفت وهم ارادت خاصی نشان می دادلکن این اظهار ارادت نه فقط از باب پدروفرزندی بلکه به سبب ان است که ایشان را ام ابیها خواندند.
در روایت آورده شده که: «و کَانَتْ إِذَا دَخَلَتْ عَلَیْهِ رَحَّبَ بِهَا وَ قَبَّلَ یَدَیْهَا وَ أَجْلَسَهَا فِی مَجْلِسِهِ فَإِذَا دَخَلَ عَلَیْهَا قَامَتْ إِلَیْهِ فَرَحَّبَتْ بِهِ وَ قَبَّلَتْ یَدَیْه واذا اراد سفرا کان اخر من یسلم علیه فاطمه فیکون وجهه الی سفره من بیتها واذا رجع بدا بها ….»4 «هر گاه فاطمه علیها السّلام به حضور پیامبر مى‏آمد رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم به وى خوشامد مى‏گفت، و دستان فاطمه را بوسیده، او را در جاى خود مى‏نشانید، و هر گاه پیامبر نزد فاطمه مى‏رفت، فاطمه نیز برخاسته، به پدرش خوش آمد گفته و دست او را مى‏بوسید»
وجه دوم: در کتاب مجمع البحرین طریحی (ره) به عنصر و ریشه یا جامع اصل ، ام گفته می شود . صدیقه طاهره (س) جامع اصل مقاصد پدر بزرگوار خویش است و عنصر و شجره مبارکه رسالت و ولایت و مجمع البحرین این دو می باشد. رشد و ترقی و ثمره دادن هریک از طریق این ام صورت می‌گیرد.
روایتی از حضرت امام محمد باقر (ع) نقل شده است که فرمود : “الشجر الطیبه رسول الله (ص) و علی (ع) فرعها و عنصر الشجره فاطمه (س) و ثمرها اولادها و اغصانها و اوراقها شیعتها “5
«درخت طیبه رسول خدا(ص) است و علی (ع) فرع آن درخت است و عنصر آن درخت فاطمه (س) است و میوه آن درخت فرزندان فاطمه (س) است و شاخه ها و برگهایش شیعیانش می باشند .»
همچنین رسول خدا (ص)بارها در میان مردم در حق ریحانه‌ی خویش چنین فرمودند: «فاطمه منی و انا من فاطمه» ( فاطمه از من است و من از فاطمه هستم)
****
موید این مطلب قسمتی از حدیث شریف علامه مجلسی (ره) است.
رسول خدا (ص) فرمود :«… ثم فتق نور ابنتی فاطمه (س) فخلق منه السموات والارض من نور ابنتی فاطمه ونور ابنتی فاطمه من نور الله و ابنتی فاطمه افضل من السموات والارض ………….»سپس از ان شکافت نور دختر من فاطمه وافرید از ان اسمانها وزمین راپس اسمانها وزمین از نور دخترم فاطمه است ونوردختر من فاطمه(س) از نور خدا است ودختر من فاطمه (س) افضل بر اسمانها وزمین است.6
از این جمله مستفاد است که خلقت اسمانها وزمین از نورمقدس زهرای مرضیه (س) بوده است یعنی اگر نور فاطمه نبود اسمان وزمینی نبود .آسمانها وزمین مولود نور زهراسلام الله علیها است پس می گوییم آنچه در زمین می‌روید همه‌ موالید زمین وزمین مولود نور زهرا (س)است در نتیجه‌ چرخه‌ی هستی از نور آن حضرت در گردش است حتی خلقت ابدان همه پیامبران از جمله بدن عنصری پدر بزرگوارش(ص) چنین است شاید این دیدگاه بهترین دیدگاه برای نام ام ابیهای فاطمه(س) باشد .اگر نور فاطمه(س) نبود، عرش وفرش، نار ونور وبهشت ودوزخی نبود اگر این ریشه نبود درخت اسلام بارور نمی شد رشد وتعالی این درخت وابسته به وجود مقدس اوست حقیقتاً کل عالم وجود با ریشه ی مستحکم فاطمی پایه گذاری شده است و بشر از وجودی چنین مبارک به قدر ظرفیت وجودی خویش‌‌ارتزاق‌‌می‌کند.
هر کسی هر نوع زیبایی در عالم هستی ودرعالم وجود خود احساس می کند ریشه ان از وجودمبارک حضرت گرفته شده زیرا ایشان مظهر خوبیها وحسنات وکمالات میباشد.
وجه سوم:
بنابر تعبیری به پوست نازک روی مغز ام گویند چون مغزاز اعضای رئیسه و لطیف ترین اجزا و به منزله مصباح و چراغی است نورانی و مرکز عقل و حواس باطنه و مبداء و منشاء حواس ظاهره و بزرگترین مایه حیات آدمی است . از شدت لطافت به انواع اسیبها نزدیک است خداوند از روی حکمت بر ان غشاوه ای قرار داده است تا این سراج منیر حفظ شود و از انواع آسیبها در امان بماند تا هریک از حواس باطنه و ظاهره به وظیفه خود مشغول باشند

در آیه شریفه قرآن کریم منظور از مثل نوره کمشکات را فاطمه (س) معرفی کرده است .در روایت سهل همدانی از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود : خدا روشن کننده آسمانها و زمین است. مثل نور او مانند مشکات است که منظور فاطمه (س) می باشد .7«اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکاةٍ فیها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ فی‏ زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ کَأَنَّها کَوْکَبٌ دُرِّیٌّ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ لا شَرْقِیَّةٍ وَ لا غَرْبِیَّةٍ یَکادُ زَیْتُها یُضی‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى‏ نُورٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلیمٌ»
«خداوند نور آسمانها و زمین است مثل نور خداوند همانند چراغدانى است که در آن چراغى (پر فروغ) باشد، آن چراغ در حبابى قرار گیرد، حبابى شفاف و درخشنده همچون یک ستاره فروزان، این چراغ با روغنى افروخته مى‏شود که از درخت پربرکت زیتونى گرفته شده که نه شرقى است و نه غربى (روغنش آن چنان صاف و خالص است که) نزدیک است بدون تماس با آتش شعله‏ور شود نورى است بر فراز نورى و خدا هر کس را بخواهد به نور خود هدایت مى‏کند، و خداوند به هر چیزى داناست»
وجه چهارم:
لفظ ام نیز بر وسط چیزی اطلاق میشود وبه اعتبار اینکه عصمت کبری(س) دارای مقام عصمت کلیه وحد وسط بین مرتبه رسالت و ولایت است ایشان دارای رتبه جمع الجمعی میباشد چنانکه در حدیث شریف کساءوجودمقدس فاطمه زهرا(س) ازسوی خداوندمتعال محور اهل بیت عصوت وطهارت (ع)معرفی شده است “هم فاطمه وابوها وبعلها وبنوها” می باشد.

در کتاب کشف الغمه نقل شده مراد از گردنبند وجود مبارک حضرت خاتم الانبیاء است وزینت گردنبند به ان نگینی است که درمیانه ی ان اویخته می شود وفاطمه زهرا(س) ان نگین وزینت عالم وجود است.
وجه پنجم:
لفظ ام بر مقصد و مقصود نیز اطلاق می شود حضرت صدیقه طاهره(س) ثمره و مقصود شجره نبوت و حاصل عمررسالت است. فرزند مقصود پدر و مادر است پس فاطمه (س) مقصود و میوه قلب و غایت هدف رسول خدا (ص) است .
وجه ششم :
به شیئ عظیم الشان نیز ام گفته می شود . اخبار و احادیث بسیاری از شیعه وسنی در شان آن بی بی معظمه وارد شده به نحوی که دوست و دشمن اعتراف به عظمت مقام ایشان کرده اند . وجودمقدس نبی مکرم اسلام (ص)چون از طرف خداوند مامور بود، با حضرتش برخوردی بسیار محترمانه داشت . به امر خدا دست او را می بوسید و سلام خدا را به او می رساند و هر وقت بر پدر وارد می شد به استقبالش می رفت و دربازگشت بدرقه اش می کرد و به او سیده خطاب می کرد. اگر فاطمه (س) نزد خدای سبحان دارای فضل عظیم و شان والا نبود آیا پدرش با او چنین برخورد می کرد ؟
وجه هفتم :
بنابر اطلاق ام بر آیه محکمه می توان گفت از آیات محکمات و علامات واضحات بر فضیلت و شرافت حضرت خاتم النبیاء وجود مبارک حضرت زهرا (س) است . از جهات عدیده ای علم ، حلم ، زهد ، حیا ، عفت ، صبر ، سخاوت ، فصاحت ، بلاغت ، شجاعت وخصوصا مقام عصمه اللهی سرامدزنان عالم است.از ایه شریفه ی” هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ …"8 « و کسى است که این کتاب (آسمانى) را بر تو نازل کرد، که قسمتى از آن، آیات «محکم» [صریح و روشن‏] است که اساس این کتاب مى‏باشد (و هر گونه پیچیدگى در آیات دیگر، با مراجعه به اینها، برطرف مى‏گردد. »تاویل شده به ذوات مقدسه اهل بیت و ائمه طاهرین. پس اطلاق ام ابیها به این معنا نیز بجا می باشد.

ام ابیها محور خلقت
فاطمه (س) در جهان آفرینش به عنوان محور معرفی شده طبق حدیث قدسی : “لولاک لما خلقت الافلاک … تا انجا که می فرماید :لولا فاطمه لما خلقتکما". حفظ و تداوم آئین محمدی (ص) به وسیله او محقق شده و اسلام و قرآن به برکت وجود ذریه طیبه او از محجوریت درآمده است . فاطمه(س) محور اهل بیت ، محور عصمت ، محور کساء ، محور رسالت و محور خلقت است . او قطبی است که گردش چرخ ولایت و رسالت و هدایت به گرد اوست و ابواب الهی از مقام باب اللهی فاطمه(س) گشوده می شود .
در انتها باید گفت: فاطمه (س) مادر و ریشه و اساس همه ی خیرات در عالم است که خداوندرحمن حضرتش را از باب رحمت واسعه اش وسیله ای جهت نیل انسانها به کمال قرار داده تا با بهره مندی از حقیقت ملکوتی و نورانی این بزرگوار مسیر سعادت را طی نمایند .